Is screenen een vak? En zo ja, wat maakt het dan precies tot een vak? En als het een vak is, wat betekent dit dan voor de verdere ontwikkeling van screenen? Deze vragen vormen de start van een zoektocht naar de vakmatigheid van screenen in opdracht van Justis, de screeningsautoriteit van Justitie en Veiligheid, waarvan we de resultaten in dit essay hebben opgetekend.
Het beschouwen van screenen als vak, biedt al enige tijd een basis om binnen Justis doorlopend met de professionalisering van dat vak aan de slag te zijn, ook in relatie met de veranderingen in de wereld om hen heen. We starten onze verkenning op basis van literatuur uit de beroepensociologie met wat een vak eigenlijk is, welke aspecten een rol spelen en hoe bepaald kan worden of iets als een vak is aan te merken. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk van Justis geven we hier verder inkleuring aan.
Justis is echter niet de enige organisatie die screent. Zo zijn er ook andere organisaties die screenen of het net anders noemen maar waar de werkzaamheden veel gemeen hebben. In dit essay trekken we daarom de kwestie breder en vergelijken we het screenen bij Justis met de screeningspraktijken van Unit Veiligheidsonderzoeken (UVO) van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en Militaire Inlichten- en Veiligheidsdienst (MIVD), de afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) van de politie, de Koninklijke Marechaussee (KMar), de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW), de ING bank en Hoffmann Bedrijfsrecherche op zoek naar overeenkomsten en verschillen. Dit essay is in dat kader niet het einde van de zoektocht maar vormt een start om verder te gaan in het denken over de vakmatigheid van screenen en kan daarmee breder debat helpen entameren dat ook andere organisaties betreft.