Op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport reconstrueren we de aanpak van de coronacrisis vanuit het perspectief van VWS. We reconstrueren hierin het werken, handelen en denken van het ministerie van VWS als organisatie. We kijken dus niet naar de inspanningen die door en met professionals in het veld zijn geleverd of naar de inspanningen door of met andere ministeries en andere overheden. Op basis van interne documenten, interviews en nieuwsberichten brengen we in kaart wat op welk moment door wie werd gedaan, welke feiten er waren en hoe de aanpak is verlopen. Dit is vastgelegd in een aparte feitenreconstructie. Daarnaast halen we verhalen op hoe VWS zelf de crisis heeft beleefd. We maken hiervan echter geen evaluatie: we beoordelen niet of de aanpak juist is geweest. Ons doel is om reflexief terug te kijken op de crisis.
Dit essay beslaat de periode van januari 2020 tot en met juli 2020; de eerste fase van de crisis. We kijken terug op de eerste maanden van de coronacrisis, vanuit een positie waarin we over wijsheid achteraf beschikken en dus achteraf weten wat toen werkelijk belangrijk was. Tegelijkertijd proberen we ons bij de reconstructie en duiding maximaal te verplaatsen in het perspectief van de betrokkenen zelf, in de tijd en context en de kennis van dat specifieke moment. We schakelen dus tussen wat er op het moment zelf bekend was én wat we nu achteraf weten over de dynamiek die het coronavirus heeft veroorzaakt. Onze reconstructie wisselt steeds tussen het totaalbeeld van nu én het moment van toen. We zoomen uit en ‘zien’ de curve van de crisis, maar we zoomen ook in en reconstrueren het leven in de curve. We wijzen op de valkuil van wijsheid achteraf en delen vier belangrijke lessen: het belang van het om kunnen gaan met ambiguïteit, het belang van het kunnen omgaan met voorspelbare verrassingen, het belang van het kunnen opereren in bestaande én nieuwe netwerken en het belang van passende democratische controle en verantwoording onder uitzonderlijke omstandigheden.
Op dit essay volgt later dit jaar een vervolg over de tweede fase van de crisis: van augustus 2020 tot juni 2021.
Het separate feitenrelaas is hier te raadplegen.